Sunday 8 October 2017

Mizo Criticism-ah C. Lalawmpuia Vanchiau.

1. Criticism chu eng nge a nih.
          Criticism hi Greek țawng 'Krinaw' tih leh 'Kritikos' tih ațanga lak a ni a. 'Krinaw' tih awmzia chu 'To Judge' (endik) tihna a ni a, 'Kritikos' tih chu 'Judgement' (ngaihdan sawina) tihna a ni (Literature Lamtluang 316). Criticism han tih hian thil va sawiselna lam ngawr ngawr a kawk kher lo va. sawisel ngai sawisel bakah a țhatna lai va hai lan thlengin a huam thei vek a. Chuvangin, Criticism han tih hian a Mizo țawng chuan 'Fakselna' tih hian a fiah ber awm e.

          Criticism hi a awmzia phawk chhuak thei turin kawng hrang hrangin mi tam takin an hrilh fiah a,

          T. S. Elliot chuan, "Criticism chu mi thu leh hla ziak chhui a, ziak ve veka a țha leh țha lo laite tarlan a, coment kan siam vena lai hi a ni" a ti a (317).

          Mathew Arnold chuan, "Hleih bik nei lova, khawvela kan thil hriat leh ngaihtuahte awmze neia ziar chian leh thehdarh hi a ni" a ti bawk (317).


  1. 2. Mizo Criticism bul țan chhoh dan.

          Criticism lo ințanna hi a rei tawh hle a. Greek hun laia Plato-a te bul lo țan tawh chu rawn kal chho zelin, hun leh kum tam tak a vei hnuah Mizote pawhin an lo hmelhriat chho ve țana a. Amaherawh chu, Mizote zinga criticism lama a bulțantu tak erawh huai taka sawi fak ngam a ni lo thung. Hun hmasa lamah Criticism rawngkai eng thu thu emaw chu a chhuak ve zeuh zeuh a. Mahse, a thawh hlawk ber leh criticism tak tak rawn chhuahna chu kum 1960 hnu lam hreta 'Literary Debate' awm hi a ni.

          He 'Literary Debate' hi a bulumtu ber chu J. F. Laldailova a ni a. Ani hian Mizo țawnga Bible lehlina Mizo țawng ziak dan dik lo leh Zosapthara hla chungchanga a ngaihdan a sawina hi he debate boruak siamtu ber chu a ni.

          He debate hi Mizo criticism-a bung thar pawimawh tak mai a ni a. J. F. Laldailova leh Zikpuii Pa te hian Mizo criticism bul intan chhoh laia hlawk taka tha an rawn thawh hnu-ah mi tam takin criticism lam an rawn awn chho zel a. Tunah phei chuan Mizo zingah Critics țha țak tak sawi tur an awm ta nual reng a ni.

3. Criticism lamah C. Lalawmpuia Vanchiau.
          Mizote zingah critics țha tak tak an awm a. Chung critics zinga mi leh Mizo criticism lama thawh hlawkte kan sawi apianga a hming kan sawi hmaih hauh loh tur chu C. Lalawmpuia Vanchiau (Op-a) hi a ni. C. Lalawmpuia hian Mizo literature tan a thawh hlawk hle a, criticism lamah phei chuan hnuhma lian tak tak a hnutchhiah nual a ni. Ani hian thu leh hla a biahchianna (criticism) hi a bu zawng pawhin bu hnih lai a khawr pum ta reng mai a. Lehkhabu lam chauh ni lo chanchinbu lamah pawh a kut chhuak tam tam hmuh tur a awm bawk a ni.
          Literary Criticism lama C. Lalawmpuia kut chhuak a bua kan hmuh theih chu 'Tapchhak Theory' tih leh 'Rambuai Literature' tih hi a ni a. Tapchhak Theory-ah hian Literary Criticism paruk lai mai a dah a. Rambuai Literature phei hi chu Mizo-in criticism bu an neih țhat berte zinga mi a ni.
          C. Lalawmpuia Mizo Criticism tana a țangkaina kan sawi tak tak hmain; amah hi Central University of Hyderabad ațanga M.A leh M.Phil, English Literature-ah leh Comparative Literature-ah a zo a nih avangin Mizo Literary Criticism-a a kut chhuak hi belhchian a dawl hle ang tih hi a hriat theih nghal mai awm e.

4. Mizo Literary Criticism-a C. Lalawmpuia kut chhuak bih chianna.
          Criticism lama C. Lalawmpuia kut chhuakte hi a mal te tea chipchiar taka khawih vek sen a nih loh avangin a pawimawh lai (kan sawi lan tak lohte hi a pawimawh ta lo e tihna lam ni lovin) han lawr khawm i la.

          4.1. "Indian Army Rape Us/Indian Army Take Our Flesh" he thu hian eng nge a sawi tum tih chu Mizote tan chuan chal kawlh pen ang fawka chiang a ni ngei ang. Kum 1966 ațanga Zoram buai rawn ințan chhovin Mizote pawn lam leh chhung lam thlenga nghawng a neih nasat dan chu ngaihtuah nawn fo atan pawha it awm loh tak a ni. He buainaa thilthleng C. Zama ziak 'Zoram A Țap' tih chu C. Lalawmpuia hian Literary Criticism huang ațangin a rawn bih chiang ve leh a. Khang hun lai khan Zoram hi a lo țap ngei a ni tih chu C. Zama'n Mizo fate a lo hlui tawh chu a aia chiang zawkin Zofate thinlungah a rawn tuh thar leh a. Mizo literature tan hmasawnna ni chungin, Mizo tan chuan literature chauh a nih loh zia a rawn tilang chiang hle a ni.
          C. Lalawmpuia'n 'Zoram A Țap' tih C. Zama ziak a criticise hnua Zofate thu a hnut chhiah hi Mizo tan chuan hriat reng tlak a ni.
          "Utopian dreams hi suangtuahna leh ngaihruatna khawvel ang leka ngaih ni mah se, a taka thleng thei a ni. A thlen țhin dan erawh lawmna aia țahna ti tamtu a ni chawk..... Buaina hre hman lova piangte hi kan vannei a ni thei e, nimahsela Zoram buai chhui kir changa awmnem zawkte tawrhna leh an tawrh dan zu inhmeh bel hian rilru a nghawng let chu NA duh deuh mai a nia!.... An tawrhna zo-zai kha țhangtharte hian kan tuarpui ve tak zet a, khaw eng hmu theia kan awm chhan pawh mipui tawrhna vang chauh a ni. Eng dang vang mah ni lovin (Tapchhak Theory 40-41).

          4.2. Rambuai chungchang kan sawi ta sa sa rambuai lam bawk han thlur leh i la. Mizoram buai rawn ințanna MNF independent movement kha a tițhang duangtu pakhat chu Rokunga'n Kal-rem hla a phuah 'Harh ru! Harh ru! Zoram i tlai ang e,' tih kha a ni a. Mahse, kha ram buai khan Zoram a nghawng nasat em avangin a hnuah Rokunga kha inthiam lohnain a khat leh deuh ta ni ngeiin C. Lalawmpuia hian a hria ni ngei tur a ni, a thih dawna a hla phuah ' Ka Pianna Zawlkhawpui' tih hla hi kum 1966 hnu lama mite a addressed- na a ni em? (Ramnbuai Literature 23) tih zawhna a rawn siam a. Heta C. Lalawmpuia zawhna siam hi ngaihtuah tham fe niin a lang.

          C. Lalawmpuia hian Rambuai Literature ah hian rambuai laia thu leh hla tam tak rawn piang chhuakte chu a rawn tarlan bakah a theih ang angin a rawn zir chiang a. He rambuai literature a zir chianna hi Mizo fate tan chuan rohlu, Mizo literary criticism lama hmasawnna pawimawh tak a ni.

          4.3. "Mizo-te hi kan lo mawl reng em?" He zawhna hi 'Zoram Varțian' Lalhruaitluanga Ralte ziak leh 'Pasalțhate Ni Hnuhnung' C. Lalnunchanga ziak hmangin a rawn zir chiang a. Heta C. Lalawmpuia zirchianna ațanga lang chiang tak chu Mizote hi hnam huaisen, Hnam ropui tak Kumpinu Sawrkar hmaah pawh zam ngai lo an nihzia chiang takin a rawn lantir a. Tin, a chak lo zawkte hneh chhuha awm a, a ram leilung fate'n anmahni history zahve chauh hriata, a țha lam tihlana, a chhe lam thup bo hi postcolonial literature thupui pakhat a nihzia a rawn pho lang bawk (Pasalțhate Ni Hnuhnung 45).
          C. Lalawmpuia hian 'Zoram Varțian' tih leh 'Pasalțhate Ni Hnuhnung' tih a bihchianna ațangin Mizo ze ropui tak mahni induh tawkna leh hnampui zia dik tak, mahni salte chungah pawh țhat chhuak thei mi an nihna a rawn phawrh lang a. Chutih rualin Mizo history hi siam țhat ngai tam tak a awmzia leh a ruka thil inthup tam tak a awmzia a rawn phawrh lang bawk a ni.
          4.4. "Tawia thlahrag nge, Kawla thlahrang?" Lalzuithanga ziak 'Thlahrang' tih chhiar tawh tan chuan zawhna awm thei tak a ni ngei ang. 'Thlahrang tih C. Lalawmpuia zirchianna ațanga lang chiang tak chu Mizo thu ziaktute lo  thiam ve zia hi a ni awm e. Lalzuithanga 'Thlahrang' ziah hi a ngaihnawm piah lamah zir chhuah tur leh zir chian ngai tam tak a awm a. C. Lalawmpuia hian he thawnthua colonial hangover lo tla zep chu a rawn zir chiang a.

          Mizoram British thuhnuaia a awm lai khan Bawrhsapte kha thu tawp kengtu, mi thih leh dam thlenga rorel thei an nihzia C. Lalawmpuia hian a hmu chiang a. Tin, Kawla'n colonial babu-te 'engkima engkim' an ni anga a ngai hi amaha colonial hangover nasat zia tilangtu a nih piah lamah, a hunlaia pa vak zau, Sylhet Police-a lo țang sil tawh, kawl ram thleng thlenga sum dawnna avanga lo kal tawh pawhin Bawrhsapte khatiang taka a dah ropui a nih chuan a hunlaia Mizo mipuite chuan colonial babu-te kha an dah sangin, anmahniah colonial hangover a nasat turzia chiang takin C. Lalawmpuia hian a rawn phawrh lang a ni (61-75).

          4.5. "Ruam Rai Thuruk ka chhar" Mizo fate zingah hian mi eng zatin nge ruam rai hi la hre ve lo ang. Mahse, C. Lalawmpuia chuan ruam rai hi a hria ni mai lovin, a thuruk thlengin a chhar chhuak bik tlat.

          'Ruam Rai Thuruk' C. Lalnunchanga ziak hi a ngaihnawm satliah a ni lo. Mizo Novel kan neihte zinga a țha berte zinga mi a ni ti i la kan sawi sual awm lo ve. C. Lalawmpuia hian he lehkhabu hi duh tawka a han lip se meuh chuan a la chhiar lote tan pawh chhiar a chakawm ngawih ngawih a, chhiar hma hauhin thinlung a khawih nghal vawng vawng thei. Criticism kan tih hian sêlna lam chauh a nih loh ang bawkin, literary criticism huang atangin C. Lalawmpuia hian ruamrai thu ruk chu Zofate hriatah ngaihnawm takin a rawn phawrh lang a. Mizote tan chuan criticism lama huang zauhna a nih piah lamah, thuziak beng ti tlai tak a nih ngei a rinawm.

            4.6. 'Spectrum: A Plethora of  Rhapsody. An Anthology of Poetry' tih hi Laldinkima Sailo ziak niin, he lehkhabuah hian poetry sawmnga zet awmin, heng poetry-te hi sapțawnga ziak vek a bawk a ni. Hetiang taka mahni țawng pawhni lo, hnam dang țawng hmanga poem ziak, a bu hiala chhuah ngam hi C. Lalawmpuia chuan, "Țhangthar, classicism leh romanticism huang dai țhiata postmodern literature lama ke pen hmasa pawl" tiin a sawi hial reng a ni.

          C. Lalawmpuia hi poetry lama sulhnu țha tak lo hnutchhiah tawhtu a ni a. Hyderabad-a M.A a zir laiin a poem pakhat 'An Insensible Indian' tih chu Mumbai weakend magazine 'Blitz Bliss'-in an tih chhuah sak tawh nghe nghe a. Chutiang taka poetry lama sulhnu lo nei tawh a nih avang chuan poetry hlutna leh ropuina hi a hrechiang a, hetiang a nih vang hi a ni mahna Laldinkima 'Spectrum' a zir chian hnua Dinkima hi a fak em em ni.

          C. Lalawmpuia'n Laldinkima Sailo a fak lehna em em pakhat chu huai taka postmodernnist sukthlek dan zuia rhyme scheme leh traditional metre uar lutuk lova sap țawnga poetry țha tak tak a rawn ziah ngamna hi a ni. Mizote hian literary criticism huangah hian hla lam bihchianna nei nual mah i la, a bu hiala hmuh tur a la tam lo em em a. Hetianga C. Lalawmpuia'n 'Spectrum' a rawn bihchianna hi Mizote tan chuan Literay criticism huanga hmasawnna pawimawh tak a ni.

          4.7. "Poetry Chu Poetry Ni Mai Rawh Se" heta C. Lalawmpuia ngaih dan hi kawng eng emaw tak chuan a pawmawm khawp mai. Poetry tih hi Mizo țawngin awmze hrang hranga lehlin țhin a ni a. Mahse, a awmzia tak phawk chhuak zo Mizo țawngah hian a thumal a awm lo emaw chu aw tih theih a ni. Poetry tih Mizo țawnga dah tur hian Mizo thu leh hla tana thawh hlawk tak Prof. Laltluangliana khiangte chuan 'Hlahril' tiin a sawi a. Mahse, kum sawm dawn hnuah 'Hlahril chu duhkhawp lovin 'Chhamhla' tiin a rawn thlak leh a. Heta a lan dan ațang ringawt pawh hian poetry nihna phawk chhuak zo khawp Mizo țawnga thumal vuah tur țha tawk tak a awm lo niin a ngaih theih.

          Heta Mizo țawnga poetry sawina kan hman tlanglawn ber chungchanga C. Lalawmpuia ngaih dan chuan,

          "Prof. Tluangtea'n chhamhla a hrilhfiahna point hrang hrangte hi duh khawp lohna lai ka nei ve a. A chhan pakhat chu, poetry-ah rules a awm lo nia kan hriat laiin point riat a rawn chhawp chhuak hi conventional form anga ngaiin mi țhenkhat chuan 'tur' emaw an lo ti leh thuai dawn a. Chu chuan a hrin chhuah theih leh chu, chhamhla a hrilhfiahna-ah hian Side-A chauh a huama, a hmaih Side-B pawh hi tel ve turin ka ngai deuh va. Chhamhla a hrilhfiahna ațanga Side-A a tihte chu: Kalhmang fel leh inrem țha; rimawia insiam thu ril pai; thil mawi; thinnlung chawk hlim; ri inpawl mawi tak; finna thua tlangkawm; thu dak țha-a duhawmna hlir; p0sitive rim neite hi an ni. Side-B ka tih chu Form of expression brang hrang : protest/resistance poems, war poem, racial poem, erotic poem, homoerotic poem, mysterious/puzzling poem, open-form poetry, radical poem, confessional poem, psychoanalytic poem, collage poem, physical/materialistic poetry, jazz poem, fractured forms poetry, slang form, etc,te hi" (94).

           Heta thil lo lang chiang tak chu Prof. Laltluangliana'n poetry sawi nana 'Chhamhla' a tih hian poetry awmzia a la phawk chhuak zo lo niin a lang a. Chuti a nih si chuan C. Lalawmpuia ngaih dan ang hian poetry chu poetry tiin kan sawi ve mai dawn em ni ni ang? Poetry nihna phawk chhuak zo lo thumal hman reng ai chuan 'poetry chu poetry ni mai rawh se' tia Chhamhla paih thlaa poetry tia sawi ve mai hi eng nge a sualna tur awm chuang ang ni.

          C. Lalawmpuia hian Mizo literature tana hmasawnna tur a nih beiseiin Literary Criticism huang ațangin Mizo thu leh hla tam tak a rawn thlir a. Heng a duhtuinna mual ațanga a thil rawn thlirte hi a dik vek e tihna lam erawh a ni hran lo. Mahse, Mizo literature, a bik takin criticism huanga Mizote tana thil țangkai leh hmasawnna pawimawh tak a ni tih loh theih a ni lo.

5. Mizo criticism tan C. Lalawmpuia.
          C. Lalawmpuia hi Mizo criticism tan chuan mi țangkai tak a nihzia a hma lama kan tarlan tak ațangte hian a lang chiang hle awm e. Mizote zinga criticism lamin thawm a neih len tak tak hunlai kan thlir chuan kum tam tak liam taa J.F. Laldailova, Zikpuii Pa leh Siamkima Khawlhring te hunlai daih tawh kha a ni. Chutah hun rei tak chhung Criticism lamah Mizote an chawl deuh țhuap emaw tih hnua C. Lalawmpuia te hian mi dang aia an hrat lakna hmangin Mizo literary Criticism hmasawnna turin huang an han zauh ve leh a. Tun kum zabi sawmhnih pakhatna hnu lamah phei chuan Mizo criticism-ah hian C. Lalawmpuia hi a thawhhlawk berte zinga mi a nih hial a rinawm.

          Thu leh hla duh tuina mual ațanga kan thlir chuan Mizote'n critics tia sawi tur an neihte hi an țha viau nangin duhkhawp lohna a la na viau tho mai a. Mahse, mi dang aia taimakna kawnga entawn tlak C. Lalawmpuia te ang Mizo zinga an la awm ve zel hi Mizo fate tan chuan thil hlu tak a ni. Tin, Mizote thu leh hla lama an panna tak chu criticism hi a ni a. Chu kawng, Mizote țan lak a ngaihna laiah chuan nasa takin C. Lalawmpuia hian tha a rawn thawh a. Criticism lama a hnathawhte hi Mizo tan chuan a țangkai mai piah lamah, a hlu hle a ni.

6. Tlipna.
          Mihring nun hi literature nena kal kawp tlat a ni a. Chu hringnun nena kal kawp literature chuan nawr kaltu a mamawh a, Chumi atan chuan criticism hi a pawimawh hle a ni. Ram pakhat thu leh hlain hma a sawn a, thu leh hla lama sang tak ni tur chuan critics tha tak tak an awm a ngai țhin a. Chu kawngah chuan Mizote pawh țhang harh ve zelin thu leh hla bihchianna tam tak a awm ve ta reng mai. Heng thu leh hla bihchianna kawngah hian C. Lalawmpuia hian tha leh zung nasa takin a seng a ni a tih theih a. A kut chhuakte hi nakin zela la țangkai chho deuh deuh tur a nih avangin tun ațanga hlut taka en thiam pawh a țul hle a ni.

          Criticism hi thil dik lo leh a țhat lohna lai hai lan ringawt hi a ni lo va. Thu leh hla tihmasawntu, a lang lo lam thlenga a mawina phawrh langtu a nih avangin Father of English Criticism an tih John Dryden a chuan, "Criticism hi mi thiltih dik loh hai lanna ngawta ngaitu chuan a hre sual der a, Criticism chu mi thuziak, miin phur taka a chhiar chhuahsak theihna tura thil nihna dik tak hai lanna hmanrua a ni" a lo ti hial a ni (Mizo Thuziak Thlanchhuahte Bu 2-na 17).
















Worked Cited :

Khiangtr, Dr. Laltluangliana. Thu Leh Hla Thlitfimna Lam. Aizawl: L.T.L. Publication, 2016.

Laldinmawia, H. Literature Kawngpui. Pune: Creative Ventures, 2015.

Vanchiau, C. Lalawmpuia. Rambuai Literature. Aizawl: Lengchhawn Press, 2014.

_ _ _. Tapchhak Theory. Aizawl: Lalrinpuia Ralte, 2011.

R. L. Kamlala Hla Zir Chianna.

1. R. L. Kamlala

          R. L. Kamlala hi Lûtzathanga fapa upa ber a ni a. A pa Lûtzathanga hi Kawnpui Lal Saitulêra û a ni. Kum 1902 April thla vel khan Ngurlên khuaah a piang a. A pa hian lehkha thian tura a duh em avangin a pian hlimah pensil a humtir nghal hial a. Kum 5 mi lek a nih laiin pensil leh lehkhapuan a leisak nghal a, thiam lo chungin ziak dan turte chu a zir țhin a ni.

           R. L. Kamlala hi kum 10 mi a nih ațangin an khaw kehkha thiam Hangpawla'n chhiarkawp bu II thleng a zirtir a. Mahse, mautam avangin a zirna chu chhunzawm thei lovin a chawlhsan a. Mautam dam kum 1912-ah a pa Saitulera khuaah an pem lut a. Chutah chuan kum khat lehkha a zir hman tihin an zirtirtu an sawn a, a zirna chu a tawpsan leh a ngaih phah a ni.

          Tichuan, kum 1918-ah Kolasib Taihranga khaw sikulah a lut leh a, kum 1919-ah chu sikul ațang chuan lower primary a pass a. Kum 1920 leh 1921 chhung Aizawl M.E. School-ah lut lehin, chuta țang chuan Upper Primary a zo leh a. A zirna chu a chawlhsan ta a ni.

          R.L. Kamlala hian sikul a chhuahsan kum 1921 ațangin hla a phuah țan a. A hla phuah hmasak ber chu, "Rinin thlir thiam ila," tih hi a ni a. Hla hi kum 1950 thleng khan phuah mah se, a phuah rûn pui ber chu kum 1921-1930 inkar kha a ni.

          R.L. Kamlala hi naupang tê a nih laiin Zosap khaw fang Pathian thu sawi chuan a rilru a hneh hle a. Vai lem chan leh Zosap lema chante hi a chak zawng tak a nih avangin a pa'n kekawr tlawn dum a thui sak a, chu chu hain Zosap lemah a chang țhin.

         R.L. Kamlala hian Fakna hla (Hymn song) 62 a phuah a, Ralte țawngin 23 a phuah bawk. Tin, Mihrinhla 9 lai a phuah bawk a. A vaiin hla 94 lai a phuah a ni. R.L kamlala hi hla phuahtu satliah ni ringawt lovin, hla phuah tura lo piang ve reng emaw tih mai tur a ni. Siamkima chuan, "Kan Mizo hla siamtute hi arsi-ahte khian chang ta sela, Kamlala hi a êng ber pawl a ni ngei ang," a ti hial a (Zalenna Ram 85). Patea pawhin Kamlala ropui zia hi a hmuh hmaih lo chiang khawp mai, "Aw, Ropui ber, Halleluia" tih hla chang li-na,

              Aw, min hrilh rawh Thukna ropui,
              Ran thleng leh thing anchhe dawng leh;
               Vana lal lukhum a inzawm,
               Lei Eden leh Salem Thar nen (15-18).

tih hi a han hmuh meuh chuan, "Umm, hei hian hla zawng zawng a phuah zo ta, phuah tur kan nei ve ta lo" a ti hial a ni (53).

2. Mi bik R.L. Kamlala.

          Siamkima chuan R.L Kamlala hi, "A chenna hmun chu lawmna ni engin a chhun ngai loh, lungngaihna chhum hnuai, lei hrehawm hmun reh tak a ni," (Zalenna Ram 52) ti hialin a sawi a. Mahse, Siamkima sawi ang ngawt hi R.L. Kamlala hringnun a ni bik hauh lo. He lei hrehawm tih chang chu a nei ve ang, mahse; a nun kha lawmna tam takin a khat a, a vui ngai hek lo. "Suanglug Run"-ah pawh,

               "Suihlung a mawl" tihin ram tin,
               Duh leh thang luai luai rawh i;
               Khua lian vâlin an hai lèm lo,
                    Ka vui ngai lo - Lalkhûm-pa,
                    ka vui ngai lo - Lalkhûm-pa. (16-20)

ti hiala hla a han chham chhuak hian a chana a lungawi thiamzia a tilang chiang hle a. Tin, "Lei hrehawm hmun reh takah hian" tihah pawh,

               Ka lawm ngei ang ka thlen hun chuan,
               Ka tlantu chènna hmun hlim;
               A siam zo tawh mi sual ka tan,
               A ni, ka lawm, aw, ka lawm! (29-32)

tiin nakina a chan tur a ngaihtuahin a lawmzia uar takin a puang chhuak mawlh mawlh mai a ni.

          R.L. Kamlala chung chuanna chu a hla a țhatna (quality) hi a ni. A hla reng reng hi belhchian a dawl em em a. Chutiang a nih vang chu a ni mahna, a hla reng rengte hi amahin a ziah dan thlapa an ziak a nih loh chuan khawiah mah ti chhuak lo law law mah se pawi a ti lo zawk hial reng a. Tin, a hla phuahte hi amah ațanga chhuak ni lovin, hmanlai Grik hunlaia hla phuahtute'n Muse an nei ang khan, amah ațanga hla chhuakte hi Pathian ațanga a dawn niin a ngai tlat a, hla a phuah reng regin, "Lalpan ka thinlung chau takah hian a rawn puang zel" (R.L Kamlala Kut Chhuak xl, xxxiii) tiin a sawi hial țhin a ni.

          Siamkima hian R.L. Kamlala hi a dah sang thiam hle. Khawvel huapa hla phuahtu lar John Milton-a leh Edward King-a te ang hiala ropui niin a ngai a, a tihsual loh zia chu a hlate han en hian a hriat theih mai awm e.

          Mizo hla hlui kan en chuan hla thu atana hman bik nalh tak tak a awm a. Mahse, Zosapte lo luh hnuah chuan hla phuah dan kawng kal a rawn dang lam vek a. Hun hmasa lama Mizo hla thu mawi leh nalh tak takte kha an hmang ngam lo va, Pathian hla phuah nan phei chuan a khawvel thil riaua ngaihna an nei țhin. Mahse, chu ngaihdan chu R.L. Kamlala hian ngai pawimawh duh lovin a hla hmasa ber "Rinin thlir thiam ila" tihah pawh hla hlui lama an hman țhin 'Pialral' tih chu huaisen takin a rawn hmang a. Heta țang hian Vanram sawi nana Pialral han hman mai chu a pawi lohzia leh a inhmehzia chiang takin a hriat theih a ni.

          Mizo kristian hla, a bikin lengkhawm zaiah hian he lei hrehawm tihna leh Vanram ngaihna lam hla a tam em em a. R.L. Kamlala hlaah pawh hian he lei hrehawm pela Vanram thlen hun a nghahhlehzia tam tak a hmuh theih. Mahse, R.L. Kamlala hrignun kan thlir chuan heng a hla tam zawk hi a leihringnun hman mek ațanga a chhuah zalenna (Escapism) angah a ngaih theih awm e.

3. R.L. Kamlala hlaa poetic forms and techniques lo lang te.


          R.L. Kamlala hi Zofa hla phuahtute zinga kawngkal fel tak neia hla phuahtu hmasa berte zinga mi a ni ti ila kan sawi sual awm lo ve. Amah hi lehkha thiam tak a lo ni bawk nen; a hlate reng reng hi belhchian a dawl hlawm em em a ni.

3.1. Syllabic verse.

          R.L. Kamlala hlaa kan hmuh langsar tak chu a hla zawng zawng deuh thaw hi syllabic verse hmang veka phuah a nihna hi a ni. Hla za dawn lai a phuah zingah hian hla pathum "Chatuan pawhin a chul lo vang e" tih te, "Ka tho vang a, ka Pa hnenah ka kal teh ang" tih leh "Ka Lal Kraws chu ka ngaisang" tihte hi syllabic verse an ni lo va. A dang zawng hi chu khawi emaw laia hmuh hmaih palh a awma nih loh chuan syllable mumal leh in ang thlapa rem an nih hlawm avangin syllabic verse tia sawi theih vek an ni.

          R.L. Kamlala hian a hla-ah hian syllable mumal taka rem a ngaipawimawh a ni tih chu "Van ram mi nun ka ngaihtuahin" tih hla a phuah chang hnihnaah hian chiang takin a hriat theih,

              Zion chhipah han chuang i'a,
              A lang kim a hmun tinreng;
             Lal Immanuel rorelna,
             Van rangkachak tual a eng (9-12).

          English poetry kan en chuan thumal eng eng emaw kaih tawi hmuh tur a awm nual țhin. A chhan nia lang chu an poetry te meter, syllable leh rhyme mumal taka an rem țhin vang a ni tih a hriat theih a. Hetiang chiah hian R.L. Kamlala pawh hian hla a phuah reng rengin syllable a ngaipawimawh a, chumi avang chuan 'ila' tih turah pawh a hla tlar dang nena syllable a in an theih nan 'i'a' tih a hmang mai niin a lang.

          R.L. Kamlala'n hla a phuah hian syllable 4 (tetrasyllable), 5 (pentasyllable), 6 (hexasyllable), 7 (heptasyllable), 8 (octasyllable), 9 (anneasyllable), 10 (decasyllable), 11 (hendecasyllable) leh 12 (dodecasyllable) te a hmang țhin a. A bikin, hexasyllable, anneasyllable leh octasyllable te hi a hmang rim hle a. Hendecasyllable leh dodecasyllable hi chu a hla pahnihah chiah a hmang thung.

3.2. Simile, Metaphore, Symbol, Rhetorical Question.

          R.L. Kamlala hlaah hian Simile, Metaphor leh Symbol tam tak hmuh tur a awm a. R.L. Kamlala hla zir chiangtu pakhat F. Lalzuithanga chhingchhiah dan chuan Simile 44, Metaphor 52, adt, Symbol 32 (Laisuih Bu Hnihna 87-89) lai a hlaah hian hmuh tur a awm a ni. Tin, rhetorical question a rawn hmang leh zauh țhin bawk a. "I mawina thlirin Lalpa", tih leh "Ka tho vang a ka pa hnenah" tih hla ațang hian rhetorical question a rawn hmanna chu lo en ila,

               Sawi thiama hril thiam awm maw,
              I mawina ropui ber hi? (21-22)

             Hmangaihtu dang ka hmu lo va, khawvelah hian,
             Ka Pa chu lo chu ka doral maw? (3-4)

               Ka han bel chiang ka Pa in chhung ka ngai zual țhin,
               Thupha chawi tur ka ni lawm ni? (15-16)

          Heng hla thua zawhna a siamte hi chhan let leh a beisei vang pawha zawhna siam a ni chuang lo a, chuvang chuan rhetorical question chhungah a khung theih mai awm e.

3.3. Ambiguity, Personification/Apostrophe/Pathetic Fallacy

          Hla phuahtu tam tak hian an hlaah hian khawi emaw laiah eng nge a sawi tum tih pawh hriat loh, awmze hrang hrang nei thei thumal ambiguity an tih ang hi an hmang fo țhin a. R.L. Kamlala hlaah pawh hian ambiguity hmuh tur a awm leh zauh zauh țhin a. "Zawlvanbuk" tih hlaah hian,

               In zawn Van Pialral a hla e lo kir rawh,
               He khawvel hi dam lai Pialral chu;
              Chhun leh zan thim kara leng kan dang chuang lo,
              Haw rawh tinkim sei i dawn lo vang (5-6)

 heta "Van Pialral" a tihte hi a chhiartu tan chuan eng ber a sawi tumna nge tih hriat har tak a ni.

          Hla phuahute hian an hla hmangin mihring ni lo, mahse; mihring rilru ang va puttirna personification/apostrophe hi an hmang fo țhin a. Hetiang hi R.L. Kamlala hlaah pawh tam tak hmuh tur a awm a. Chu hringchanna an tih entirna tur chuan a hla pahnih "Aw hmangaihna i va thuk em!" tih leh "A vai rei lua Lalpa" tih ațang hian lo en ila,

               Aw, hmangaihna i va thuk em!
              Tuifinriat ai pawhin;
              I va zau em khawvel aiin,
              Ka teh seng lo a che (1-4)

               Aw, A tan inhawng ru,
               Chatuan kawngkharte u;
               Chauva hliamin ka Lalpan,
              Tunah khawngkhar bulah;
              "Aw mi hawn ru," a ti (20-24)

3.4. Hyperbole, Dramatic Poem, Invocation.

          Hyperbole tih chuan uar taka thu han chheh chhuah hi a ni mai a. Chutiang țawngkam chu R.L. Kamlala hlaah pawh hian hmuh tur a awm nual a. "Kum ral ta zawng zawng" tih hlaah hian,

               Kum ral ta zawng zawng en kir ila,
               A bawm reng e thimin; (1-2)

tiin R.L. Kamlala hian a sawi a. Mahse, kum rak ta zawng zawng thimin a bawm vek hauh lo vang tih chu a hriat theih mai awm e. Tin, "Ka duh tinreng a famkimna" tihah pawh hian,

               I mawi ber e, sang sawm zingah
               Ka thlang sual ngai lo che.  (11-12)

hetah pawh hian, "Sang sawm zingah" tiin uar takin Pathian ropuizia a rawn sawi chhuak a. Heng bakah hian R.L. Kamlala hlaah hian hyperbole hmuh tur a awm nual a ni.

          Dramatic poem-ah hian mimal chanchin, a mizia leh a thiltih hrang hrangte a rilru sukthlek zawng leh buaina hrang hrang a hmachhawn chungchang vel puan chhuahna hlahril hi a ni a (Poetry : The Basic 199). Hetiang hla hi R.L. Kamlala hla phuah pakhat, "Enchim loh Immanuel" tih hi a nia. He hla-ah hian Lal Isua'n mihring sualna a tlanna avanga a nunna hial a hlan hnua a hringtu nu Mary rilru leh ngaihtuahna tur a rawn pho lang a. He hla ațang hian R.L. Kamlala hla phuahin a lo hawl kimzia a lang chiang hle a ni.

          Invocation hi epic-ah an hmang tlangpui a. Țanpui dilna niin, Pathian hnena dilna a ni tlangpui țhin. R.L. Kamlala hlate hi epic ziarang pu lo mahse, epic-a an hman țhin invocation an tih ang hi a hla pakhat "Aw Van thli, ka ngai em che" tihah hian hmuh tur a awm a. A hla kan en chuan a tir lamah,

               Aw, Van thli ka ngai em che lo leng rawh,
               Ka thinlunga chhumpui zing chhem kiangan;
               Thim leh lungngaihin kei min nang vel a,
               Ka pan lai chatuan Pialral khi an hliah. (1-4)

tiin a hringnuna harsatna hrang hrang dopui turin Pathian țanpuina R.L. Kamlala hian a dil a ni.


3.5. Allussion, Repetition, Oxymoron/Paradox

          Allusion hi Mizo țawng chuan 'Kharchhawn' tihna mai a ni a. Hetiang hi R.L. Kamlala hlaah hmuh tur a awm nual a. R.L. Kamlala hlaa allusion rawn langte hi Bible chang ațanga a lak chhuahte an ni tlangpui bawk a ni. R.L. Kamlala hla a allusion rawn lanna pakhat chu "Naupangte i ta kan ni" tihah hian a ni a.

               "Naupang ka hnena kal phal ru,
               Anmahni hnar lovin;
              Vana mi hetiang an ni"(5-7).

tih hi a ni a. Hei lo pawh hi R.L. Kamlala hian a hla dang tam takah Bible chang a kharchhawng nual bawk a ni.

          Repetition hi hmang thiam tan chuan hla a ti nalh duh hle a. Hlaah a thumal emaw, a hla tlar emaw, a chang emaw an hmang nawn țhin a, hetiang hi repetition tiin an sawi țhin. R.L. Kamlala hlaah pawh hian repetition hmuh tur a awm nual a, chu repetition lo lanna pakhat chu a hla hmasa ber "Rinin thlir thiam ila" tihah pawh hian a rawn hmang a,

               Lawm lo thei ka ni lo !
               Lawm lo thei ka ni lo !!
               Chhandamtu, i nak hliam,
               Tlanna thisen chhuahna,
               Enin mi tlanzia hi,
               A na lua e, ka ti ! (5-10)

          Oxymoron-ah hian thumal inkalh ni awm tak, kawng lehlama inhnerem viau ang lawi si thumal chheh hi a ni a. Paradox leh Oxymoron hi a in ang a, mahse; Paradox hi a tawi fel deuh zawk a ni. R.L. Kamlala hlaah pawh hian Oxymoron hmuh tur a awm a "Khawvel thimah hian" tih ah hian,

               Țah zaiin ka awi,
               Thlaler ram ro hi;
               Kan pa ram thleng khian,
               Aw, han thang rawh se, (11-14)

heta 'Țah Zaiin' a tih lai hi țah lai chuan tumah an zai thei hauh lo tih chu hriat sa vek ni mah se, a thu a inhnerem em em si a ni.

4. R.L. Kamlala hla ziarang.

          R.L. Kamlala hla țhatna em em chu tehfung chi hrang hrang hmang pawha teha a tlo na em em hi a ni. Anni hian Pathian fakna hla (hymn) lam hi a phuah nasat ber leh a larpui ber ni mah se, heng chauh lo pawh hi hla ziarang hrang hrang țha tak tak a phuah nual a ni.

4.1. Krismas hla/Occational poem.

          R.L. Kamlala hian Krismas hla hi a phuah tam vak lo va. Hetiang hla hi pathum chauh a phuah a. Amaherawhru, sak a hlawhin belhchian a dawl em em thung a ni. Chung Krismas hla a phuah te chu - "Chawimawinate an chawl", "Hlimna ni ropui chu a eng" tih leh "Vawiinah Lal Davida khua" tihte hi an ni.

4.2.Hla Khunkhan/ Ode.

          Ode hi lyric chi khat ni mah se, a khunkhanin a puithu em em a. Chuvang chuan a phuah chhuah pawh a harsa a, a rilin, belhchianin a ropui hle țhin. R.L. Kamlala hian Ode ziarang pu hla phuah a nei nual a, chung hla te chu - "Bualpui", "Chawilung", "Chug Turni a lo chhuak e", "Aw, Hmangiahna a va thuk em!", "Chungnung Bera Lal Ropui", "Vanten chibai an buk țhin, Lei leh Hremhmun pawhin", "Hnehna ropui chu a lo ni" tih leh "Aw Ropui Ber, Halleluia" (Laisuih Bu Hnihna 86) tih te hi an ni.

          R.L. Kamlala Ode phuah zinga pakhat "Aw Ropui Ber, Halleluia" tih phei hi chu a ropui hle a. F. Lalzuithanga phei chuan, "Khawvel lehlama hnam dangte pawhin a aia ropuia an puan chhuah tawh bik ngai loh tur chu a phuah chhuak a ni." (86) tiin a sawi hial a. Hei hian he hla ropuizia chu a phawk chhuak zo hle awm e.

4.3. Sunna hla/ Elegy.

          Elegy hi mithi tawh tu emaw va sunna hla a ni a. Hetiang hla hi R.L. Kamlala hian panga lai a phuah a. Chung elegy ziarang nei hlate chu - "Lalvannghinga", "A vul hman lo ve, Lalpa", "Endi - chim- loh Kan Tuai", "Val leh Hrang an ral e", "Enchim loh Immanuel" (85) tih hla te hi an ni.

4.4. Mahni inpuanna hla/ Confessional Poetry.

          Hla phuahtu tam tak hian an hla hmangin anmahni chanchin chipchiar takin an puang chhuak țhin a. R.L. Kamlala pawh hian "Awithanga", "Suanglug Run", tih leh "Mangkhai" tih hlate hmangin amah leh amah a rawn inpuang chhuak a ni.

4.5. Ziarang hrang nei hla te.

          R.L. Kamlala hla ziarang dang langsar deuhte chu, "Engtin Nge" tih hmanga Narrative Poem a phuah te, "Val leh hrang an ral e" tih Patriotic song rawng kai te, "Chung turni a lo chhuak e" tih hi Nature a phuahna a nih rualin, zing lam a phuahna Aubade a ni thei bawk. Tin Thawnthu Hla (Ballad) a phuah nual bawk a. A ballad zingah chuan "Ka tho vang a, Ka Pa hnenah ka kal teh ang" tih hi a lar hle nghe nghe a. "Aigupta ram nghawr velin" tihte pawh hi ballad ropui tak a ni. Heng bakah hian naupang hla pahnih a phuah bawk a ni.

5. R.L. Kamlala leh Ezra Pound.

          English hlaphuahtu ropui Ezra Pound chuan poetry nihphung tur chi thum a duang a. Chung poetry țha tehfung tur atana a tih chu : Melopoeia, Phanopoeia leh Logopoia te a ni. Heng teh fung hmanga han teh pawh hian R.L. Kamlala hla țhatzia chu chiang takin a hriat theih a ni.

          Melopoeia han tih chuan a thu inrem khawmin rimawi a siam theih zia sawina a ni a. A awmzia takah chuan a thu luang țha Rhythm sawina a ni ber. Melopoeia lamah hian R.L. Kamlala hi Liandala te ang em ema sang chu ni mah suh se, a hla tam zawk hi chu a flow a țha hlawm em em a. "Aw, Ropui ber, Halleluia" tih hlate hi han chhiar hian rimawi tel hauh lo pawhin a thluk a nei sa ran emaw tih mai tur a ni.

               Aw, Ropui ber, halleluia !
               Kan fak a che Immanuel;
              Chawimawina leh lalna zawng zawng,
             Chatuanin i ta a lo ni. (1-4)

          Phanopoeia ve thung hi Imagery nen danglamna awm lovin, suangtuahnaa kan va mitthla theih hlate hi an ni a. Hemi kawngah kher hi chuan R.L. Kamlala hi a sang hle a ni a tih theih. A hlate hi han chhiar emaw, han ngaihthlak emaw hian kan suangtuahna hmangin kan va ngaihtuah zung zung thei țhin a. "Chung turni a lo chhuak e" tih hla ațangte hian,

               Chung turni a lo chhuak e - kawlah,
               Sen siarin;
               Tlang tin mual tin a lang e - hring nghial
               Ramte nen. (1-4)

han tih chuan zingkara mawi taka ni rawn chhuakin tlang hrang hranga ramngawte mawi taka a rawn chhun hring nghial mai mitthlaah a rawn lang nghal vawng vawng thei a ni.

          Logopoeia-ah hi chuan mgaihtuahna chhungril ber kai tho thei fin thu ril leh thuk pai hlate hi a ni a. R.L. Kamlala hla hian hetiang lam hi a pawl nasa hle bawk a ni. "Aw, Ropui ber, Halleluia" tih hla bawk hi kan en a nih chuan,

               Aw, min hrilh rawh Thukna ropui,
               Ran thleng leh thing anchhe dawng leh;
               Vana lal lukhum a inzawm,
               Lei Eden leh Salem Thar nen. (15-18)

han tih mai pawh hian a rilzia leh a thukzia te, ngaihtuahna chhungril ber thlenga a kaihthawh theihzia chiang takin a hriat theih a ni.

          R.L. Kamlala hi chuan hla a phuah dawn apiangin phurna leh thathona 'Rau'(afflatus) kan tih ang hi a nei țhin ni ngeiin a hriat a. Ho lam takin hla a phuah ngai lo tih a hriat hle a ni. Țhenkhatin Divine Afflatus an tih rau Pathian a țanga chhuak ang hiala an ngaih hi a neih țhin avangin a hlate hi belhchian a dawl lo thei lo a ni.

6. R.L. Kamlala Mihring hla leh a hla dangte Khaikhinna.

          Pathian hla phuahtu hian hla dang(Pathian hla ni lo) an phuah thiang lo tihna a ni lo ang bawkin R.L. Kamlala pawh hian Mihrinna hla a nei ve tho va. Heng a Mihrinna hlate hi 'Ka Hla Chuam' ti hialin a sawi țhin nghe nghe a ni.

          R.L. Kamlala Fakna hla leh a Mihrinna hlate hi khaikhin theih loh, khaikhin loh theih loh si an ni hlawm. A fakna hlaa kan hmuh tam ber chu he lei hrehawm a tihna leh Vanram thlen hun a nghahhlehna a ni a. A Fakna hla-ah hian Pathian a ngaih em avanga a nun hmanlaia a hlim lohna hmuh tur tam zawk mah se, a Mihrinna hla hmangin a lawmna leh a chan tawka a lungawizia a rawn pho lang leh thung a. A hla pumpui han thlir hian hrehawm chu tuar bawk mah se, a vui ngai lohzia chiang takin a hriat theih a ni.

          R.L. Kamlala Mihrinna hla leh a Fakna hlate hi a tam lam zawnga tehtu tan chuan a Fakna hlate hi a tam zawk teh meuh mai. Mahse, hemi avang hian a Mihrinna hla hi a țha lo bik chuang hauh lo va. Amah ngeiin 'Ka Hla Chuam' a tih angin a Mihriina hlate hi tam lo mah se, belhchian a dawl hlawm em em a ni.

          R.L. Kamlala hlaa thil danglam tak chu, a Fakna hlate hi Pathian ropuina puan chhuahna a nih rualin, Mihrinna hla tia a sawiah pawhin Fakna hlaa a Pathian ropui tak chu a ropui ngaiin a la ropui reng a. A Mihrinna hlaah hian a lang a pauin Pathian hming leh a ropuina puang chhuak lo mah se, chik tak leh uluk taka entu tan chuan hai theih rual a ni lo. Hengte ațang hian R.L. Kamlala hi chuan Pathian hi a thinlung tak takin a nei a ni tih chiang takin a hriat theih a ni.

7. Father of Mizo Poetry R.L. Kamlala?.

          Hnam pum huapa kawng eng emawa 'Father' nihna inpek ngawt hi thil thiang lo chu ni chiah lo mah se, a fuh ber lo va, a rem teh țeuh lo thei bawk. Mizo zingah poetry-a Father nihna hi mi hrang hrangin mi pathum hnenah an hlan tawh a. Chung pathum zinga pakhat chu R.L. Kamlala hi a ni.

          Siamkima chuan Hrawva hi Father of Mizo Poetry tiin a sawi a. Hrawva kutchhuakte han thlir chuan Father nihna nei thei tur hian eng emaw thil tih chu a nei ngei mai. Poetry lama a sulhnu pawh a ropui a, Mizote zinga poetry lama kawng sattu hmasa ber pawl a nihzia pawh hai rual a ni lo. Mahse, heng a kutchhuak zawng zawngte han thlir hian 'Father' nihna chu a phu reng em?. Hrawva bakah hian Mafaa Hauhnar chuan L. Biakliana hi 'Father of Mizo Poetry' niin a chhal bawk a. L. Biakliana pawh hi Mizo poetry lamah chuan a sulsutu pawimawh berte zinga mi a ni tih chu hai rual a ni lo va. A kutchhuakte pawh Hrawva te aia a nepna a awm chuang lo. Chutiang a nih avang chuan L. Biakliana hi 'Father of Mizo Poetry' tia sawi tur a ni ang em?. Tin, heng kan sawi pahnih bakah hian F. Lalzuithanga chuan R.L. Kamlala hi 'Father of Mizo Poetry' tiin a rawn chhal bawk a. R.L. Kamlala kut chhuakte kan thlir chuan a chunga kan sawi lan tak pahnih aia a țhat lohna a awm chuang hauh lo. Mahse, a ni pawh hi lungrual taka 'Father of Mizo Poetry' tia sawi tur a ni ang em?

          He 'Father' nihna kawngah hian thu mum neih a har hle mai a. Heng mi pathu Hrawva, L. Biakliana leh R.L. Kamlala te hi a mal te te-in an kutchhuak han thlir ila, hun hlui leh hun thar kai kawpa Mizo poetry huang rawn zauhtu te an ni țheuh va. An kut chhuak han en pawhin hei hi a țha ber a ni tia sawi fak harsa tak pawh an ni hlawm. Chutiang a nih avang chuan uluk zawk leh chik zawka he title nihna neitu tur siam rem hi thil tih makmawh a ni a. Mi mal tu emawin nihna an lo pek ngawt hi ring mai lovin. A hnam pumin lungrual taka pawm tlan theih tur thu mumal zawk siam a ngai tak meuh meuh a ni. Chutiang a nih avang chuan R.L. Kamlala pawh hi a phu loh vang leh a tlin loh vang ni hauh lovin 'Father of Mizo Poetry' tia huai taka sawi theih a ni lo ti ila, țawngkam kan chhep sual lo ber awm e.

8. Tlangkawmna.

          R.L. Kamlala hian hla a phuah dawn reng rengin a rilrua thil awm a pawng ziah chhuah pawp pawp lo a ni tih a hriat a. A hlate hi thluk nei deuh vek an nih hlawm avangin a thluk siam kawngah a syllable inmil hi a pawimawh angin a hlate reng reng hi syllable inmil thlap thlapin a siam țhin niin a lang a. Chuvang chuan a hla zawng zawng deuh thaw hi Syllabic Verse huangah a dah theih phah reng a ni. R.L. Kamlala hian Euphemism an tih țawngkam bung deuh hlek hman aia tlema nem lam han hman ang chi hi a ti vak lo niin a hriat theih bawk a. Hei hi a chhan ni bera lang chu syllable a ngaihpawimawh vang niin a lang. Mahse, Euphemism hi R.L. Kamlala hian dah lian lem lo mah se, a hlate hi han chhiar pawh hian chhiar a nuam em em tho a. Syllable a ngaihpawimawhna avang hian a flow/rhythm a țhat loh phah chuang hauh lo a. Hei tak hi R.L. Kamlala ropuina pawh niin a lang.

          R.L. Kamlala hlate hi uluk taka kan en chuan Pathian hi a nei bik hliah hliah emaw tih mai tur a ni a. Anni chuan muse atan Pathian engkim ti thei a neiin, a hmang a. Chu Pathian ngei chuan ropuina tlang chhipah a din tir tih hi phat rual a ni lo.

          Mizote zinga 'Mi Pakhat' R.L. Kamlala hi a chanchin ringawt pawh sawi tham a tling tak meuh a. Chu a chanchin a rawn pho chhuahna leh amah chawisangtu Pathian ropuizia a rawn puan chhuahna a hla te hi a ropui deuh deuh emaw tih mai tur a ni. Chutiang taka Mizo poetry huanga Mizote tana 'Fachuam' R.L. Kamlala thu leh hla hi zir chian tham a tling tak meuh a. A phu ang leh a nihna phawk chhuak zo leh si lovin a thu leh hlate hi kan lo sep raw tui ve vak ang tih pawh a hlauhawm zawk hle a ni.


Work Cited :

Chuauțhuama, Revd. R.L. Kamlala Kut Chhuak. 2nd Edtn. Aizawl : Mizoram Publication Board, 2006.

Lalzuiliana, F. Laisuih Bu Hnihna. Aizawl : Lengchhawn Offset, 2016.

Renthlei Nununa. Poetry The Basic. Aizawl : Lengchhawn Press, 2016.

Siamkima. Zalenna Ram. 4th Edtn. Aizawl : MCL Publication, 2016.

Bibliography :

Laldinmawia, H. Literature Lamtluang. Pune : Creative Venture, 2015.

Department of Mizo (Mizoram University). Theory of Literature. 2nd Edtn. Aizawl : Department of Mizo, Mizoram University, 2016.








Mizo Folktales-a Fiamthu Leh Nuihzatthlak Thawnthu (Humorous Tale) Zir Zauna.

1. Folklore.

          Fokltales sawi dawn chuan Folklore hi hriat hmasak ngei ngei ngai ti ila kan sawi sual awm lo ve. Folklore taka hi kum zabi 19-na lai vel a/ang khan a zir chianna an nei /an a. Kum 1812 khan German mi, unau pahnih Jacob leh Wilhelm Grimm-te chuan /awngkaa inhlanchhawn thawnthu hrang hrang leh German rama an hmasang thawnthue chu lehkhabu pakhatah an chhungkhawm a. Chu lehkhabu hming atan huan 'Volkskunde' tih an vuah a. Chutih hunlai chuan England ramah pawh chutiang thil hlui leh inhlanchhawn ang chi chu hming hran sawinna an la nei lova, 'Popular Antiquities' ti tein an sawi mai /hin. Mahse, kum 1846 August 22 a rawn inher chhuah meuh chuan English mi William John Thoms chuan chanchinbu pakhat 'Athenaeum' tihah 'Popular Antiquities' tih chu 'Folklore' tia hman /hin ni tawh se tiin rawtna a thlen a. A tirah chuan mi ngaihdan leh pawmdan ni chiah lo mah se, chuta /ang chuan Folklore tih /awngkam hi hman /an a lo ni ta a ni.

          Folklore han tih hian a huam zau hle a. Folklore huam chhungah hian /hen dan tam tak awmin, chung an /hen dan tlangpuiah chuan.

1.1. Oral Folklore.
1.1.1. Folk Narrative.
1.1.2. Folk Song.
1.1.3. Proverb and Riddle.
1.1.4. Folk Speech.

1.2. Social Folk Customs.
1.2.1. Festival and Celebration.
1.2.2. Recreation and Games.
1.2.3. Folk Medicine.
1.2.4. Folk Religion.

1.3. Material Culture.
1.3.1. Folk Craft.
1.3.2. Folk Art.
1.3.3. Folk Architecture.
1.3.4. Folk Costume.
1.3.5. Folk Cookery.

1.4. Folk Art.
1.4.1. Folk Drama.
1.4.2. Folk Music.
1.4.3. Folk Dance.

2. Oral Folklore.

          Oral Folklorre hi Folklore huamchhungah chuan a lian berte zinga mi a ni a. Oral Folklore hi /awngkaa inhlanchhawn a ni tlangpui bawk a ni. He Oral Folklore hi a chunga kan tarlan tak angin hlawn lian tak takah /hen sawm leh vek a ni a. Chung an /hen sawm zinga pakhat Folk Narrative hi kan thlur bing leh deuh dawn a ni.

3. Folk Narrative.

          Folk Nareative han tih chuan a tlangpuiin thawnthu inhrilh chhawn zel ang hi hi a ni ber a. Chung thawnthute chu hlawm lian tak tak pathumah /hen sawm ni lehin,  Myth, Legend leh Folktales tiha /hen sawm leh a ni. Heng Folk Narrative Peng hrang hrang zingah hian Folktales hi kan innghahna tur leh kan sawi zui zel a tur chu a ni.

4. Folktales.

          Folktales ziarang langsar takah chuan a thawnthu tam zawk hi phuahchawp deuh tak a nihna hi a ni a. He Folktales huam chhunga thawnthute hi mihring leh ramsa inpawlh nawk thawnthu a ni thei bawk a ni. Folktales-ah hian Fairy tale thlengin a leng thei vek a. Thlarau lam thlengin a leng thei vek bawk a ni. Hetiang a nih avang hian Folktales hian a huam zau em em a. Folktales bika pawh hi /hen dan hrang hrang awm lehin, chung an /hen dan tlangpuiah chuan,

4.1. Hmangaihna thawnthu (Romantic tales).
4.2. Inbumna thawnthu (Trickters tales).
4.3. Fiamthu leh nuihzatthlak thawnthu (Jokes and humorous tales).
4.4. Thilmak leh thiltithei thawnthu (Tales if supernatural beliefs).
4.5. Thawnthu inchherchhuan (Cumulative tales).
4.6. Van lam mite nena inzawmna nei thawnthu.

          Heng Folktales /hen hrang hrang zingah hian Fiamthu leh nuihzatthlak thawnthu (Humorous tales) hi lo zir chiang dawn ila.

5. Fiamthu leh Nuihzatthlak thawnthu (Humorous tales).

          Mizo Folktales zingah hian Humorous tales sawi tur a awm nual a. He thawnthu chu Humorous tales a ni tia /hen hranna fel tak neia han /hen hran dawn chuan chiang taka Humorous tale zat sawi fak chu thil harsa tak a ni a. Tuna Mizo thawnthu kan hmuh theih chinah chuan Humorous tales hi 30 chuang a awm ti ila, kan sawi sual tampui awm lo ve. Mahse, heng bakah hian Humorous tales huanga rin luh har tak si, amaherawh chu, a thawnthu khawi emaw laia a Humour-na lai awm bawk si thawnthu tam tak a awm thung a. Heng zawng zawng nen phei hi chuan Mizo Folktales-ah hian Humorous tales tam tak a awm a ni tiin a sawi thei a ni.

          Mizote'n Humorous tales an neih tam zawk hi chu ramsa thawnthute hi an ni a. A bik takin ramsa thawnthu zahve aia tam mah hi chu Humorous tales a ni e tia /an hmun kan siam duh a nih pawhin kan tisual vakin a rinawm loh. Mizo thawnthua Humorous tales-te hi a nuihzatthlakna lam ringawtah a kal ral mai lo va. Heng a nuihzatthlakna phenah hian zirtirna țha tak tak a inphum ru /euh hlawm a ni.

6. Humorous tales a/anga hringnun hlimthla lo lang te.

          Kan sawi tak angin Humorous tales-te hi a humour-na ringawtah a kal ral mai mai lo va. He a nuihzatthlakna phenah hian hringnun hlim thla, inzirtirna leh kawng /ha zawk zawh theihna tur inkawh hmuhna tam tak a awm a. Chung a/anga zir chhuah tur /ha tak takte chu a thawnthu nena han en kawp dawn ila.

6.1. 'Zawngte leh Satel' thawnthu a/ang hian /hian inhmangaihna leh /hiante lungawi lohna thlen ai chuan chan ngamna thinlung neih a pawimawhzia chiang takin a lang thei a. He thawnthuah hian Zawngte leh Satel chu /hianah an insiam a. Zawngte-in a thiamna zawng khawmualah duh tawka Satel a chettlatpui hnuin, Satel-in Zawngte chu Sangha a manpui ve thung a. Mahse, Zawngte chu tui lama lo che tla ngai lo a nih avangin Sangha an man laiin tui hakin a boral hlauh mai a. Duhtawka Satel-in Zawgte Sangha a manpui hnuah an han insem a. Mahse, Zawngte tui hak avanga lo thi tawn /hen /hu reng mai chu Satel chuan hrethiam lovin a lungawi lo emaw a ti a. Sangha an man zawngzawng chu Zawngte lungawi nan Satel chuan Zawngte chu a pe fai vek a ni tih a thawnthu a/angin a hmuh thei a. Heta Zawngte tui hak avanga thi tawh /hen /hu reng mai Satelin a hre ve si lo lai hi han ngaihtuah chuan a nuihzatthlak teh meuh mai. Mahse, hemi phenah hian /hiante tana Satelin a phal zauzia chiang takin a hmuh theih bawk a ni.

6.2. 'Sakhi leh Satel' thawnthu a/angin mahni thutiama ding ngam lo /hian neih a pawi theihzia a lang bawk. A thawnthu kan en chuan Sakhi leh Satel inzuan kahlensiak avanga Satel-in Rulpuitui a bawh keh thu kan hmu a. Hetah hian a hma a/anga an lo sawi lawk tawh angin Satel hian Rulpui tui chu lo bawh keh mah se, Sakhi hian hum tur a ni a. Mahse, Sakhi hi a thutiama ding lovin Satel chu a hum leh ngam si lo va. Hei vang hian Satel chu hlau tak chungin himna zawngin a tlan chhiat vawn vawn phah a ni. Hetianga Satel hlau lutuk tlan chhia kawng chhuk pawha lum tawp tawp chunga mi dang in a deng leh dawp dawp mai /hin hi a nuihzatthlakna laiah chuan nuihpui hluah hluah tham a ni teh meuh mai. Mahse, chumi phenah chuan thutiama ding ngam lo ni lo tura inzirtirna /ha tak a hmuh theih thung si a ni.

6.3. Chungleng leh hnuaileng indo laia Bak character a/angin mahni chauh in ngaihtuaha, chan /ha chan duh lutuk avang hian a tawpah mahni thoin kan tuar let leh /hinzia a hmuh theih. He thawnthuah hian Bakin a pianzia avanga a chan /ha zawk lam apiang lama /an a tum dan nuihzatthlak ang reng takin kan hmu a. Mahse, a tawpah chu Bak ngei chu a thil tih avangin chhun en lai pawhin pawn a chhuah ngam loh phah a. Heta /ang hian dinhmun /ha chauha din tuma a dik leh dik lo pawh ngaihtuah lo va chanvo /ha chauh chan bik kan tum chuan a tawpah keimahni bawkin kan tuar let leh /hin a ni tih chiang takin kan hmu thei a ni.

6.4. 'Chemtatrawta' thawnthu a/angin kan thinrimna mi dang chunga kan leih buak zelna hian buaina a tihpunlum nasat theih zia a lang bawk. He thawnthu kan en chuan tute mai pawh khan an chunga thleng avanga an thinrimna mi dang chungah an leih baw zel a. Chu chuan buaina pakhat a/angin buaina dang a hring chho zel tih kan hmu a. He thawnthu a/ang hian kan thinrima kan chungah kan duh loh thil a lo thleng a nih pawhin mi dang chunga lantir lovin mahniin pai daih tum ila, chuan chuan buaina thleng zel tur a veng thei dawn a ni tih chiang takin a hriat theih a ni.

6.5. 'Samdala' thawnthu a /angin thatchhiat /hah lohzia te, ramsa aia mihring finna lama an chungnung si ziate a hmuh theih bawk. He thawnthu kan en chuan Samdala hian theipui hmin ama pum puarna tur ngei pawh a lawh peih lohzia te, chutah a ka chhunga amaha rawn tla lut mai mai pawh a /hial peih lohziate a rawn lang a. Hetiang taka thatchhia a nih avang hian ramsa takngial pawhin an nuihzat rawn hial a. Hei vang hian that chhiatna hi pumpelh hram hram a /ulzia a rawn lang a. Mahse, hemi piah lamah hian Samdala'n thil ho tak hmanga Sakei a han bum leh mai theihna hian ramsa aia finna lama mihring chungchuanzia a lantir tel bawk a ni.

6.6. 'Sichangneii' thawnthu a/angin naupang rilru thianghlimzia a hriat theih. He thawnthua a Humour-na laiah hian kawh tum a nei tho a. He thawnthuah hian mi pakhat chuan Vanchung nula Sichangneii a man a. Nupui atan a nei a. Fate hial an han neih hnuah Sichangneii chuan van lamah a thlawh chhoh san leh daih a. Heta an pa rilru na chuan mahni intihhlum nan a tilmu a chhu keh a. Heta a tilmu a chhut keh laia a na ti lutuk leh a thi tur chalchang vel an fapa naupang ber Tlumtea'n a pa chu a lam emaw tia tuium khuang sawha hlim taka a lo awm vel hi ngaihtuah mai chuan nuihzatthlak lamah chuan a kal ngei mai. Mahse, hei hian naupang rilru engmah hrethiam lo mahse, thianghlim tak si chu a lantir a ni.

6.7. 'Chepahakhata' thawnthu a/angin Mizote hi hnam dang aia an mawl lohzia a rawn tarlang. He thawnthu kan en chuan Mizo leh Vai finna lamah an inel a. Chepahakhata hian Mizote hi Vai aiin an fing zawkin thil an hre zawk bawk a ni tih a rawn lantir a. Hei hian Mizote hi hnam mawl an nih bik lohzia chiang takin tarlan a tum nghal bawk a ni.

6.8. 'Sakei leh Dawngthlek' thawnthu a/angin a te zawkte pawh hi a chak zawk leh thil tithei zawk an nihzia a rawn lang bawk. He thawnthuah hian Sakei leh Dawngthlek chu chak zawk nih tumin kawng hrang hrangin an in el a. Pumrua han en chuan Sakei chu a chakin a chungnung zawk dawn a ni tih chu hai rual a ni lo. Mahse, Dawngthlek chuan a chakna ni lovin a thluak a hmang thung a. Chumi hmang chuan a aia chak leh chungnung zawk tura ngaih lakah pawh a chungnung zawkzia a lantir theih phah a ni.

6.9. 'Sazaltepa leh Bakvawmte pu' thawnthu hian misual chuan a tawpah chhiatna a tawk ve nge nge /hin tih a lantir bawk. A thawnthuah hian Sazaltepa hi a sualin a vervek em em a. Mi dang laka amah humtu ngei ngei Bakvawmte pu pawh vawi tam tak a bum hnuin a fa hial a ei sak /alh duh a. Mahse, chu a suahsualna chuan tawp chin neiin a tawpah Vakvawmte pu chuan Sazaltepa nunna chu a laksak ve ta tih kan hmu a. Heta /ang hian kan damlai ngei hian kan sual man chu kan tuar let leh /hin tih a lang a ni.

6.10. 'Tlingi leh Ngama' thawnthu a/angin mihring damlai leh mithi te nun dan kawng engkima a danglamzia a lang. He thawnthuah hian Tlingi a thi a, Ngama lungleng lutukin mitthi khuaah Tlingi a kal chilh a. Mahse, chutah chuan engkim a lo dang lama, mitthite'n sangha emaw tia lui kama hnahthlel an man in thlen hnua an han rawh a, Tlingi'n a rawh tlawrh suah suah laia Ngama rawh ve thunga a han alh puat puat /hin kha a nuizatthlakna lamah chuan nuih tiza tak a ni a. Mahse, hei hian mitthi khawvel leh damlai khawvel danglam zia chiag takin a lantir a ni.

7. Type of humorous tales.

          Humorous tales hi hlawm lian tak tak chi hrang hrangah a /hen theih a. Chung /hen dan hrang hrangte chu.

7.1. Anecdotal humour.

          He /awgkam hi Grik /awng 'Anecdote' tih a/anga lak niin a awmzia chu 'Unpublish' tihna a ni. Anecdotal humour-ah hian mi pakhat chanchin nuihzatthlak taka sawina thawnthu hi a ni a. Heng thawnthu an sawi /hinte hi a tak tak a nih theih rualin, a tak ni lem lote pawh a huam tel thei bawk a ni. Mizo Folktales zinga Anecdotal langsar tak chu Chhura thawnthu hi a ni a. Tin, Mualzavata chanchin an sawina nuihzatthlak tak tak te bakah Samdala chanchinte hi Anecdotal ziarang pu thawnthu /ha tak an ni hlawm.

7.2. Situational humour.

          Situationa humour-ah chuan thil thleng, a thlen dan inchaw be leh inhne rem tak nuihzatthlak sia rawn thleng chho /hin hi a ni a. Chutiang thawnthu chu Chemtatrawta thawnthu hi a ni a. Tin, Nuchhimi leh Hmuichukchuruduni tih thawnthua Nuchhimi ten Hmuichukchuruduni chunga phuba an lak dawna a hriat lohva thang an lo kam indawt leh inhne rem taka Hmuichukchuruduni chunga lo thleng ta angte kha Situational humour /ha tak a ni.

7.3. Broad humour.

          Fiamthuah pawh a zahmawh rawng kai leh bawlhlawh takte hi Broad humour tiin an sawi /hin a. Hetiang thawnthu hi Mizo Folktales-ah hian hmuh tur a tam vak lo va. Chhura thawnthua an khuate mei zawng zawng a lo leih hlum avanga mei rawn diltu pitar pakhat chunga Chhura lo chet dan; pitarte-in mei a va dila dep khat dep phawt a ngai tia a lo dep dan vel kha Broad humour chu a ni a. Tin, Tualte vanglai chanchin an han sawi hian fiamthu ni tho si, mahse; zahmawh rawng kai tak taka sawina a awm nual bawk.

7.4. Gallows humour.

          Hetiang thawnthuah hi chuan a changtute hi pessimist rilru an pu /hin a. A changtute hi rilru hlauthawng reng renga an awm /hin avangin a lo chhiartute tan chuan nuihzatthlak lamah a kal ta /hin a ni. Gallows humour hi Mizo Folktakes-ah hian a tam vak lo niin a lang a. Mahse, Samdala'n theipui hmin rah tuarh a hmuha a ei chak si lo peih si lo leh chutah chu theipui chu a ka chhungah a lo tla luta a /hial peih lohna lai takte hi Gallows humour lanna /ha tak a ni a. Tin, Chhura'n Chengkek hmin /ha tak a hmuh /uma a kung a lawn theih loh avanga a kung kuai kur chunga Naa chuan heti hian ti se a lo mai tur tia a rah hmin a chul a chul hnua lo lova a chhuah leh tak dante hi Gallows humour /ha tak chu a ni.

7.5. Satirical humour.

          Satirical humour chu mi va nuihsawhna leh va deuh sawhna hi a ni a. Tu emaw chanchin nuihsawh deuhin an sawi /hin a ni. Satirical humour hi Mizo Folktales-ah chuan a tam lo berte zinga mi a ni a. Thlanrawkpa khuangchawi laia Buipuiin Zuhrei anga mawi vea inngaia a lam laia an lo auh nawmnahna,

               Buipuiin pangpar a beh e,
               Mawina nei lo, /hatna nei lo,
               Su bui bui

tih hi Satirical humour lanna thawnthu /ha tak chu a ni.

7.6. Juvenite/Sophomaric humour.

He thawnthuah hi chuan in auh fiamna, an huat tur zawng taka ho deuh sia inchhaihna hi a ni a. Samdala'n hna a thawh peih loh avanga sawi hnai a intah hnua hnahthel kara a tal a tal ramsate'n tu nge an hriat loh avanga an nuih huai huai hnua Sateli'n hlau chung chunga Samdalthatchhezawrkawia a tihna Samdala'n a huat em em ang chi hi a ni a. Tin, Runinu leh Thialtea thawnthua Runinui'n Thialtea a chhaihna,

               Thiala, Thiala, Thialtea,
               I vun te kha rai hir hiar;
               Sahdalah tla ri pem, tla ri pem,
               Zawnga kal /heu /heh.

tihte hi Juvenite humour thawnthu /ha tak a ni.

7.7. Screwball humour.

          Screwball humuor-ah ve thung chuan a awihawm loh lutuk avanga nuihzatthlak thawnthute hi an ni a. Hetiang thawnthu hi chu Mizo thawnthuah hian hmuh tur a awm nual a. Zaithiam hmingthang Buizo chanchin leh a zaithiamzia an sawina te, Hmel/ha hmingthang Lianchia hmel/hat dan an sawina te,  Hmawlhte leh Artui inlawm thawnthu an sawia awihawm loh lutuk avanga nuihzatthlakte bakah hetiang lam hawi thawnthu hi chu hmuh tur a awm nual a ni.

7.8. Burlesque humour.

          He thawnthuah ve thung hi chuan thil eng emaw chanchin a nihna baka sawi uar lutuk avanga nuihzatthlak taka lo changte hi an ni a. Hetiang thawnthu hi Tualte vanlai chanchin an sawinaah hian a tam hle a. Tualte Vanglai Khaw chhiat laia tuk kha an feh chhuak turin a kal hmasa lam chuan kawtchhuaha ngal rek chen chen chirdiak an rah laiin a hnuhnung lam chuan vaivut an dai khuk thuk thuk si dan an sawina ang chite hi a ni a. Tin, Muakzavata thawnthua a mit a/anga sakhi nupa an hawlh chhuah dante hi Barlesque humour lanna thawnthu /ha tak a ni.

8. Chhura thawnthuaa a nuihzatthlak phena thil awm.

          Mizovin humorous tales an neih zinga a lian ber leh sawi hmaih hauh loh tur chu Chhura chanchin hi a ni. Chhura chanchina a tam zawk hi chu nuihpui bawk bawk theih a ni a. A tam zawk chuan Chhura hi mi â ang hialin an ngai fo /hin. Mahse, he âtna phenah hian finna thuruk inphum ru a awm a. Chu finna thuruk ropui tak chu mi tam zawk hian kan hmu thiam lo va, kan nuih liampui bawk bawk /hin niin a lang a ni.

          Chhura leh Nahaia bahra lai thawnthu kan en chuan Naa'n Chhura bumin a tawpah a lai /ha peih lo zawkin bahra mawng var /ha /ha a chan leh si zia a lang a. Hetah huan Chhura hi Naa hian a bum kual vel mai mai nia a lan lai hian a sir lehlam a/anga han thlir chuan hna pawh thawk /ha peih lo Naa hian Chhura tel lo chuan ei a hmu thei lo a ni tih a lang a. Chhura mi taima tak hi Naa'n ei tur a lo neih ve theih nana mi /angkai a nihzia chiang takin a hmuh theih a ni.

          Tin, Chhura'n umpui mu zat a hriat theih dante hi han ngaihtuah mai chuan a ho via nangin a phenah hian thil inthup finna danglam tak a awm a. Pitarte pakhatin a in bula a um tuh chu lian deuhin pakhat a rah luau mai a. Chu umpui lian tak chuan mu khat chiah a nei a ni tih phungpui nauawm sawi ri a lo hriat avanga Chhura'n inring tawk taka umpui mu awm zat a sawi chatna hian Chhura hi mite ngaih dana Mi â mai a nih lohzia lantirna hmanrua pawimawh tak a ni a. A finzia pho lanna /angkai tak a ni tiin a sawi theih bawk.

           Chhura leh Naa sial in/awm thawnthu a/angte hian Chhura'n a tih duh tak tak chuan finna lamah Naa'n a tluk lohzia chiang takin a hmuh theih a. An se in/awmin note a han nei a. Mahse, Naa hian chan bik zel a tum a, a tawpa Chhura thinin a tuar lova a tira sepui an insem dan angin chhura'n ama chan lam a lu lam lak a han tum meuh chuan Naa pawh a dang chiang hle a, tih ngaihna a hre bik der lo. Heta /ang hian Chhura hian Naa hi a unaupa a nih ang ngeiin a hrethiam zel a, mahse; a tih lohchin a thlen chuan Chhura lo chungchuanzia a rawn lang mai /hin a ni.

          Chhura hi mi â anga ngaiin a chanchin hi han nuihpui hluah hluah /hin bawk mah ila, a chanchin han belhchian chuan a lo mawl lohzia leh a lo finzia chiang takin a hmuh theih a. Mawngping khua a khaw puma a han bum kual tak tak thei te, a hunlaia an hlauh em em Phungpuinu a han mai theite hian a ropuizia an lantir chiang hle a ni.

9. Tlangkawmna

          Folk Narrative hi hlawm lian tak tak pathun Myth, Legend leh Folktales-ah te an /hen hrang kan tih tawh angin heng pathum zingah hian Mizote hi Folktales-ah hian an sangin an ngah ber niin a hriat bawk a. Mizote Folk Narrative neih zat chiah hi sawi fak theih ni lo mah se, 200 chuang fe an an nei ngei niin a ngaih theih a. Heng Folk Narrative zawng zawng zinga zaa sawmnga vel lai hi chu Folktales a nih ngei pawh a rinawm a ni.

          Hetiang taka Mizote'n Folk Narrative an ngah avang hian an thawnthute pawh hi hnam dang thawnthu nena han khaikhin pawhin a hniam lo hle mai a. Mythology lama hausa leh thawnthu ngaihnawm tak tak nei Grik-ho ai pawhin Mizote thawnthute hi a hniam bik hauh lo tih a hriat theih bawk. Mizo thawnthute uluk taka han zir chian hian Mizorama Kristianna a lo luh hma pawh khan Van leh he lei hi a lo inzawm tlat tawh niin a lang a. Tin, Van lam a lan piah lamah hian 'Kungawrhi' thawnthute han en hian Kungawrhi Khuavangho-in lei hnuaia an han pawt lut daih maite kha hnam dang thawnthua 'underworld' an tih nen hian a danglamna a awm bik chuang hauh lo va. Hengte a/ang hian Mizote thawnthu lama an lo sanzia chiang takin a lang a ni.

          Mizo thawnthua Humorous tales te hi belhchian an dawl hlawm em em a. A thawnthu humour a nihna piah lamah hian zirtirna, nun kaihhruaina /ha leh ropui tak tak an pai vek hlawm a ni. Hei hian hmanlai hun a/ang tawh khan Mizote lo finzia leh thu leh hla lamah pawh an lo sanzia chiang takin a rawn lantir bawk a ni.

Bibliography :

Lalthangliana, B. Pi Pu Chhuahtlang. Aizawl : R.T.M. Press & Computer. 1998.

Laldinmawia, H. Literature Lamtluang. Pune : Creati Ventures. 2015.

Philosopher, R.F. Irishs. Chhurbura. Aizawl : Lengchhawn Press. 2006.

Thanmawia, R.L. Mizo Hnahthlak Thawnthu Vol - I. Aizawl : Dindin Heaven. 2009.

_ _ _. Mizo Hnahthlak Thawnthu Vol - II. Aizawl : Dindin Heaven. 2000.

_ _ _. Mizo Hnahthlak Thawnthu Vol - III. Aizawl : Dindin Heaven. 2012.

Zofa, Lalhmachhuana. Mizo Thawnthu Vol - II. Aizawl : The Author. 2007.